Oila kodeksining 38-moddasiga asosan, odatda, nikohdan ajratish sud tartibida amalga oshiriladi. Biroq, kodeksning 42 va 43-moddalarida ayrim istisno holatlar nazarda tutilgan bo‘lib, ularda nikoh fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish organlarida (FHDYo) ajratilishi mumkin.

Oila kodeksining 42-moddasiga ko‘ra, agar er-xotinning voyaga etmagan farzandlari (shu jumladan, farzandlikka olinganlari) bo‘lmasa va ular o‘zaro rozilik bildirsa, nikoh FHDYo organida bekor qilinadi.

Bundan tashqari, Vazirlar Mahkamasining 2023-yil 20 oktyabrdagi 550-son qarori bilan tasdiqlangan Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish qoidalarining 101-bandiga ko‘ra, Oila kodeksining 42 va 218-moddalariga muvofiq, agar er-xotin o‘rtasida:

— Voyaga etmagan bolalari (shu jumladan, farzandlikka olinganlari va homiladorligi) bo‘lmasa;

— Mulkiy nizolarning mavjud bo‘lmasa;

— Taraflar nikohdan ajrashishga o‘zaro rozilik bildirsa FHDYo organi tomonidan nikohdan ajratish to‘g‘risidagi ariza qabul qilinadi. Aks holda, ya’ni yuqoridagi shartlardan birortasi buzilsa, ajrim faqat sud tartibida amalga oshiriladi.

FHDYo orqali bir tomonlama ajrashish mumkinmi?

Albatta qonunchilikda taraflarning huquqlarini kafolatlashga doir bir qator normalьar ham mavjud. Ulardan biri er-xotindan birining arizasi bo‘yicha ham FHDYo organi tomonidan nikohdan ajratish mumkin.

Oila kodeksining 43-moddasiga ko‘ra quyidagi holatlarda er-xotindan birining arizasi bo‘yicha FHDYo organi tomonidan nikohni bekor qilishi mumkin:

— agar turmush o‘rtog‘i sud tomonidan bedarak yo‘qolgan deb topilgan bo‘lsa;

— sud qarori bilan ruhiy kasallik yoki aqliy zaiflik sababli muomalaga layoqatsiz deb e’tirof etilgan bo‘lsa;

— jinoyat sodir etganlik uchun sud tomonidan 3 yildan ortiq muddatga ozodlikdan mahrum etilgan bo‘lsa.

Bu hollarda voyaga etmagan farzandlar borligidan qat’i nazar, FHDYo orqali nikohdan ajratish mumkin bo‘ladi.

Ariza elektron shaklda topshiriladimi?

Ha. Agar nikoh O‘zbekiston Respublikasi FHDYo organida qayd etilgan bo‘lsa, Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (my.gov.uz) orqali ariza elektron shaklda yuborilishi mumkin. Bu jarayonda Face-ID yoki MyID orqali shaxsni tasdiqlash orqali er-xotin roziligi rasmiylashtiriladi.

FHDYo orqali ajrashishda yarashish uchun muddat qo‘llaniladimi?

Oila kodeksining 218-moddasiga asosan o‘rtada voyaga etmagan bolalari va mulkiy nizolari mavjud bo‘lmagan holda er-xotin o‘zaro rozilik asosida nikohdan ajrashish uchun ariza berganda uch oy muhlat beriladi.

Bu muddat ichida FHDYo organlari er-xotinni yarashtirish bo‘yicha tegishli choralar ko‘rish uchun er-xotinning birga yashash joyidagi fuqarolar yig‘inining yarashtirish komissiyasini, agar ular birga yashamayotgan bo‘lsa, har birining yashash joyidagi fuqarolar yig‘inining yarashtirish komissiyasini ariza berilgan kundan e’tiboran uch kundan kechiktirmasdan yozma ravishda xabardor qiladi.

Mazkur muddat o‘tgach taraflarni yarashtirishning imkoni bo‘lmasa, FHDYo organi tomonidan nikohdan ajratish qayd etiladi.

FHDYo organi orqali nikohdan ajrashishda davlat boji to‘lanadimi?

Ha. “Davlat boji to‘g‘risida”gi qonunga muvofiq, FHDYo organi orqali nikoh bekor qilingan hollarda er-xotinlardan biri yoki ikkalasi tomonidan bazaviy hisoblash miqdorining 1,5 baravari miqdorida davlat boji to‘lanadi. Agar ajrim faqat bir tomonlama rasmiylashtirilsa, boj to‘liq miqdorda undiriladi.