Kunduzgi uyqu — bu dangasalik emas, balki kuch-quvvatni tiklash va ish samaradorligini oshirishning bir usuli. Ammo buni to‘g‘ri bajarish kerak. Olimlar uzoq vaqtdan beri isbotlagan: qisqa kunduzgi uyqu kofedan ham kuchliroq bo‘lishi mumkin. U diqqatni, xotirani va hatto kayfiyatni yaxshilaydi. Biroq, agar juda uzoq uxlasangiz yoki noto‘g‘ri vaqtda uxlasangiz, o‘zingizni yanada charchagan his qilishingiz mumkin. Qachon va qancha vaqt kunduzgi uyqu kerakligini, tetik va tiniq uyg‘onish uchun nimalarga e’tibor berish lozimligini aytib beramiz.
Kunduzgi uyquning eng yaxshi vaqti
Inson organizmi shunday yaratilganki, soat 13:00 dan 15:00 gacha energiya darajasi tabiiy ravishda pasayadi. Bu kunlik ritmlar va gormonlar ishlab chiqarilishi bilan bog‘liq. Aynan shu “oyna”da kunduzgi uyqu eng foydali hisoblanadi — u tungi dam olishni buzmaydi va kuch-quvvatni tezda tiklash imkonini beradi.
Agar soat 15:00 dan keyin, ayniqsa 16:00 dan so‘ng uxlasangiz, tungi uyqu sifatini buzish xavfi bor. Bu esa umumiy rejimni chalkashtirib, surunkali charchoqqa olib kelishi mumkin.
Kunduzgi uyqu qancha davom etishi kerak
▪️ 10–20 daqiqa— “energetik uyqu”. Bu qisqa uyqu kuch-quvvatni tez tiklaydi va chuqur uyqu fazasiga o‘tishga yo‘l qo‘ymaydi. Uyg‘onish oson, charchoq hissi bo‘lmaydi. Bu ofisda, mashinada (albatta, yo‘lovchi sifatida) yoki uyda ishlar orasida dam olish uchun juda mos.
▪️ 60 daqiqa— diqqatni jamlash va xotirani yaxshilash uchun foydali, lekin “boshda paxta” hissi bilan uyg‘onish ehtimoli yuqori. Bunday uyqu chuqur uyqu fazasini uzib qo‘yadi, bu esa unchalik yoqimli emas.
▪️ 90 daqiqa— to‘liq uyqu tsikli. Bu vaqt ichida siz barcha uyqu bosqichlaridan, shu jumladan tush ko‘rish fazasidan o‘tasiz. Agar kechasi juda kam uxlagan bo‘lsangiz yoki jismoniy yoki aqliy zo‘riqishdan keyin tiklanayotgan bo‘lsangiz, bu eng yaxshi variant. Ammo doimiy ravishda kunduzi 90 daqiqa uxlasangiz, kechki uyquchanlik vaqtini o‘zgartirib, tungi uyquga xalaqit berishi mumkin. Buni dam olish kunlarida yoki o‘ta zarur bo‘lganda ishlatish yaxshiroq.
Kunduzgi uyquning miya va sog‘liq uchun foydalari
▪️ Xotira va diqqatni yaxshilaydi. Hatto 15 daqiqalik qisqa uyqu kognitiv qobiliyatlarni kuchaytiradi — bu NASAning uchuvchilar va kosmonavtlar ustida o‘tkazgan tadqiqotlari bilan tasdiqlangan.
▪️ Stress darajasini pasaytiradi. Uyqu stress gormoni bo‘lgan kortizol darajasini tushiradi va qon bosimini normallashtiradi.
▪️ Kayfiyatni ko‘taradi. Qisqa dremdan keyin “baxt gormonlari” — serotonin va dofamin faolroq ishlab chiqariladi. Baxt gormonlarini ko‘paytirish uchun boshqa maslahatlar ham bor.
▪️ Immunitetni mustahkamlaydi. Muntazam qisqa kunduzgi uyqu organizmda yallig‘lanish jarayonlarini kamaytiradi.